Στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε μερικά βασικά στοιχεία και ιδιότητες του σμαραγδιού, από τα βάθη της ιστορίας έως και σήμερα. Το σμαράγδι είναι η πράσινη ποικιλία του ορυκτού είδους Βήρυλλος, που περιλαμβάνει και την ακουαμαρίνα, τον μοργκανίτη καθώς και άλλες ποικιλίες σε διάφορα χρώματα.
Οι ιδιότητες του σμαραγδιού
Πολύ λίγα ήταν γνωστά για τις χημικές και φυσικές ιδιότητες του σμαραγδιού μέχρι περίπου τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν ο Nicolas Louis Vauquelin δημοσίευσε την πρώτη χημική ανάλυση του λίθου. Αυτό επέτρεψε το σμαράγδι να ταξινομηθεί ως βήρυλλο. Ο σχηματισμός του σμαραγδιού απαιτεί έναν συνδυασμό εξαιρετικά ασυνήθιστων γεωλογικών συνθηκών και την παρουσία σπάνιων χημικών στοιχείων που βρίσκονται σε διαφορετικά βάθη και σε διαφορετικά πετρώματα της γης.
Τα περισσότερα σμαράγδια στην αγορά έχουν ποικίλα χαρακτηριστικά καθαρότητας. Σχεδόν όλα τα σμαράγδια περιέχουν λίγα έως πολλά έγκλειστα που συχνά είναι ορατά και με γυμνό οφθαλμό. Η τυπική αυτή εμφάνιση του σμαραγδιού αναφέρεται ως «jardin» στην αγορά, (γαλλικά για τον κήπο). Η Κολομβία, η Ζάμπια, η Βραζιλία και η Ζιμπάμπουε μας δίνουν την πλειοψηφία των σμαραγδιών στην διεθνή αγορά. Επιπλέον πηγές είναι το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, η Μαδαγασκάρη και η Αιθιοπία, μεταξύ άλλων. Σε όλες αυτές τις χώρες, πολιτικά / κοινωνικά προβλήματα συνδυασμένα με φυσικά εμπόδια (απομακρυσμένες τοποθεσίες, απαγορευτικές καιρικές συνθήκες, κλπ) καθιστούν την εισροή σμαραγδιών στην αγορά πολύ δύσκολη.
Μερικά ιστορικά δεδομένα για το σμαράγδι
Τα διάσημα Αιγυπτιακά ορυχεία σμαραγδιού, γνωστά και ως ορυχεία της Κλεοπάτρας, ήταν η πρώτη πηγή σμαραγδιών στον κόσμο, μέχρι την ανακάλυψη σημαντικών πηγών στην νότια Αμερική τον 16ο αιώνα. Ειδικοί εκτιμούν πως τα ορυχεία του Sikait και Zabara λειτουργούσαν από το 3500 πΧ, ενώ άλλες εκτιμήσεις τοποθετούν την έναρξη λειτουργίας τους στον 20ο αιώνα πΧ.
Πως συνδέεται όμως η Κλεοπάτρα με τα σμαράγδια; Το σμαράγδι είναι για την ακρίβεια, είναι συνώνυμο με την Κλεοπάτρα. Η θρυλική βασίλισσα είχε αντιληφθεί πολύ πριν από οποιονδήποτε άλλον ότι για να προκαλέσει φόβο και σεβασμό, έπρεπε να φαίνεται εντυπωσιακή, σχεδόν θεϊκή ηγεμών. Και αυτό το κατάφερε με το να κατέχει όλους τους πολύτιμους λίθους και να τους επιδεικνύει με κάθε ευκαιρία.
Για τους αρχαίους Αιγυπτίους το πράσινο χρώμα συνδεόταν με την γονιμότητα, την αναγέννηση της γης κατά την ετήσια υπερχείλιση των υδάτων του Νείλου ποταμού, ενώ οι Φαραώ θαβόταν μαζί με σμαράγδια ως σύμβολο της αιώνιας ζωής.
Αρχαία χειρόγραφα δείχνουν ότι οι Ινδοί λάτρευαν το σμαράγδι σχεδόν όσο και οι Αιγύπτιοι. Η ινδική αριστοκρατία κρατούσε τα καλύτερα και αντάλλασσε τα υπόλοιπα με διάφορους πολύτιμους λίθους απ όλα τα μέρη της γης. Η ποιότητα ήταν πρωταρχικής σημασίας. Πίστευαν πως μόνο τα καλύτερα πετράδια και ο πιο καθαρός χρυσός θα δημιουργούσαν τις καταλληλότερες συνθήκες και την μέγιστη δύναμη για να τιμήσουν τους θεούς και να χρησιμεύσουν ως φυλαχτά που θα κρατήσουν το κακό μακριά.
Οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι
Από την άλλη, oι αρχαίοι Έλληνες ήταν γνωστό ότι αγαπούσαν εξίσου τους πολύτιμους λίθους. Το περίφημο δαχτυλίδι του Πολυκράτη πιστεύεται ότι περιείχε ένα σμαράγδι. Επίσης, ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος αναφέρει μια σμαραγδένια στήλη στο ναό του Ηρακλή στην Τύρο, και ο Πλάτωνας περιλαμβάνει το σμαράγδι μεταξύ άλλων γνωστών πολύτιμων λίθων της περιόδου. Σύμφωνα με τον Albertus Magnus, έναν διάσημο ιερέα και λόγιο του Μεσαίωνα, ο Μέγας Αλέξανδρος είχε ενσωματώσει ένα μαγικό σμαράγδι στη ζώνη του.
Οι Ρωμαίοι ήταν επίσης γνωστοί για την αγάπη τους για τους πολύτιμους λίθους, ιδιαίτερα τα σμαράγδια και τα μαργαριτάρια. Ενώ ο χρυσός εξορυσσόταν σε διάφορες ρωμαϊκές επαρχίες, σμαράγδια, αμέθυστοι και μαργαριτάρια εισάγονταν από την Ανατολή. Εκτός από την ομορφιά τους και την αξία τους, τα σμαράγδια χρησιμοποιούταν και για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, οι Ρωμαίοι χρυσοχόοι συχνά καταπράυναν τα κουρασμένα μάτια τους κοιτάζοντας μέσα από σμαράγδια ενώ εργάζονταν.
Τα σμαράγδια εκτιμούνταν πολύ και από τους πολιτισμούς των Αζτέκων, των Ολμέκων, των Μάγια και των Ίνκας της Μέσης και Νότιας Αμερικής. Εξορυσσόταν από τα βάθη του χρόνου, σε περιοχές της σημερινής Κολομβίας.
Τέλος, στα μέσα του 15ου αιώνα, με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου από τον Κολόμβο, ένας μεγάλος αριθμός Ευρωπαίων ταξιδεψαν στην Νότια Αμερική και μαγεύτηκαν από το πράσινο στολίδι που φορούσαν οι ιθαγενείς. Δεν άργησαν να λεηλατήσουν τις περιοχές και να στείλουν τα πολύτιμα σμαράγδια στην Ευρώπη, όπου αμέσως έγιναν status symbol στην υψηλή κοινωνία της Ευρώπης.
Εύα Κουντουράκη GG, AJP, JBM
Εκπαιδεύτρια Γεμολογίας, Σύμβουλος Κοσμημάτων
