Σήμερα θα μιλήσουμε για την Βικτωριανή εποχή και τα κοσμήματα αυτής. Θα αναλύσουμε τις τρεις περιόδους αυτής της εποχής καθώς και τα κοσμήματα που πρωταγωνιστούσαν σε κάθε περίοδο.
Η Βικτωριανή εποχή και τα κοσμήματά της
Καθώς η μακρά βασιλεία των τεσσάρων Γεωργίων ήρθε στο τέλος της, η νεαρή πριγκίπισσα Αλεξανδρίνα Βικτώρια στέφεται Βασίλισσα Βικτώρια της Αγγλίας. Τα 63 χρόνια και 7 μήνες της βασιλείας της έγιναν γνωστά ως Βικτωριανή εποχή, και καθ’ όλη την διάρκειά της, η επιρροή της Βασίλισσας Βικτώριας ήταν ολική, από καθημερινότητα του λαού και την πολιτική μέχρι την μόδα, την διακόσμηση και τα ήθη. Η βασίλισσα Βικτώρια γίνεται το πρότυπο κάθε γυναίκας και είναι γεγονός πως μέχρι τότε, κανένας άλλος άνθρωπος δεν είχε μιμηθεί τόσο έντονα όσο εκείνη. Πρόκειται για μια εποχή μεγάλων αλλαγών στον κόσμο και με σημαντικές εφευρέσεις όπως το αυτοκίνητο και ο ηλεκτρισμός, με προόδους στην βιομηχανία και την τεχνολογία και σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις. Επίσης κατά την Βικτωριανή εποχή οι γυναίκες ξεπέρασαν τους άνδρες ως προς την χρήση των κοσμημάτων και έγιναν πια το κύριο κοινό για την αγορά των κοσμημάτων.
Τα κοσμήματα ήταν εξαιρετικά σημαντικά στην ζωή της βασίλισσας και συχνά είχαν μεγάλη συναισθηματική αξία. Τα κοσμήματα του Στέμματος διαμορφώθηκαν για να ταιριάζουν στο στυλ της βασίλισσας η οποία συχνά τα φορούσε με τον δικό της διαφορετικό τρόπο. Επίσης χρησιμοποιούσε συχνά τα κοσμήματά της ως σύμβολα για να μεταφέρει έμμεσα μηνύματα σε σημαντικές πολιτικές συναντήσεις. Εκτός από τα υπερπολυτελή κοσμήματα που φορούσε, τα προσωπικά αγαπημένα της ήταν ένα μενταγιόν σε σχήμα καρδιάς που περιείχε μια τούφα από τα μαλλιά του πρίγκιπα Αλβέρτου, μια μινιατούρα με πορτρέτο του Αλβέρτου και μια καρφίτσα από ζαφείρι και διαμάντια που της είχε χαρίσει πριν τον γάμο τους.
Η βικτωριανή εποχή είναι μακρά και υποδιαιρείται σε τρεις περιόδους: την Πρώιμη ή Ρομαντική, την Μέση ή Μεγάλη και την Ύστερη ή Αισθητική.
Βικτωριανή εποχή – Ρομαντική περίοδος (1837-1860)
Τα πρώτα χρόνια της βικτωριανής εποχής αντανακλούν την νεότητα της βασίλισσας αλλά και την εποχή του ρομαντικού συναισθηματισμού και του γάμου της. Το στυλ και τα σχέδια στα κοσμήματα ήταν συχνά εμπνευσμένα από την Αναγέννηση και τα μοτίβα που κυριαρχούσαν ήταν λουλούδια, φύλλα και κλαδιά με μικρούς καρπούς όπως σταφύλια και μούρα. Επίσης ένα δυνατό σύμβολο της εποχής ήταν το φίδι και ιδιαίτερα ο ουροβόρος όφις (το φίδι τη στιγμή που ελίσσεται γύρω από τον εαυτό του και δαγκώνει την ουρά του αφαιρώντας το παλαιό δέρμα του) που συμβολίζει την αιωνιότητα.
Τα χρώματα που επιλεγόταν σε αυτήν την αποχή ήταν παστέλ οπότε οι λίθοι που προτιμούταν ήταν τα μαργαριτάρια, τα διαμάντια, οι φεγγαρόπετρες, οι αμέθυστοι και τα σιτρίν. Το 1830 οι Γαλλία κατακτά την Αλγερία οπότε σχεδιαστικά στοιχεία από την τοπική κουλτούρα όπως φούντες, κορδόνια, κόμποι και άνθη λωτού, φαίνονται στα ευρωπαϊκά κοσμήματα. Το 1842 η βασίλισσα ταξίδεψε στην Σκωτία, αγόρασε το Balmoral Estate και υιοθέτησε πολλά από τα τοπικά στοιχεία στην εμφάνιση της. Το royal Stuart καρό έγινε αγαπημένο της και εμπλούτισε την κοσμηματοθήκη της με κοσμήματα με αχάτες και χαλαζίες που εξορυσσόταν στην περιοχή. Σχέδια του Σκωτσέζικου στυλ όπως ξίφη, φύλλα, αγκάθια και καρποί μεταφράστηκαν σε χρυσό και ασήμι και έγιναν μια μόδα που διαδόθηκε από την βασίλισσα και μιμήθηκε από τα πλήθη.
Η βασίλισσα Βικτώρια λάτρευε τα καμέο, οπότε τα καμέο σκαλισμένα σε όστρακο αλλά και όνυχα, αχάτη, κοράλλι, αμέθυστο και άλλους πολύτιμους λίθους έγιναν το πιο μοδάτο αξεσουάρ της εποχής. Το κλασσικό αυτό κόσμημα γνώρισε μια εντυπωσιακή ανανέωση, απέκτησε μεγαλύτερες διαστάσεις και στολίστηκε περαιτέρω με χρυσό, ένθετα από Ιταλικές pietre dure και λαμπερούς πολύτιμους λίθους. Το κοράλλι ήταν ένα ακόμα αγαπημένο υλικό της εποχής και φορέθηκε με κάθε τρόπο, στην φυσική του μορφή που μοιάζει με κλαδί -μια μόδα που υιοθετήθηκε από την Ιταλία όπου το χρησιμοποιούσαν κατά της βασκανίας-, ως χάντρες σε μακριά περιδέραια και πολλαπλές σειρές, ιδιαίτερα στο σκούρο κόκκινο και ροζ χρώμα, αλλά και σκαλιστό σε σχήμα λουλουδιών, χεριών, και σταυρών.
Τα μαργαριτάρια και το φίλντισι ήταν επίσης αγαπημένα υλικά της πρώιμης Βικτωριανής περιόδου και τα βλέπουμε σε εκπληκτικές δημιουργίες περίπλοκων κοσμημάτων. Χρησιμοποιούταν συχνά τα λεγόμενα seed pearls,- πολύ μικρού μεγέθους φυσικά μαργαριτάρια από την Κίνα περασμένα σε λευκές τρίχες αλογοουράς-, που πλεκόταν σε torchon και χρησιμοποιούταν σαν περιδέραια ή σαν κορνίζες γύρω από πολύτιμους λίθους και σκαλιστά λουλούδια από φίλντισι. Συχνά αυτές οι δημιουργίες μετατρεπόταν σε σετ και χρησιμοποιούταν σαν νυφικά κοσμήματα. Ο γάμος της μεγαλύτερης κόρης της βασίλισσας το 1858 εδραίωσε τα μαργαριτάρια σαν νυφικό κόσμημα αφού το γαμήλιο δώρο που έλαβε η νύφη ήταν ένα μαργαριταρένιο περιδέραιο αλλά και ένα χρυσό βραχιόλι με διαμάντια. Φυσικά η νύφη φορούσε και υπέρλαμπρα διαμαντένια κοσμήματα του Στέμματος με κεντρικό κομμάτι το περίφημο διαμάντι koh-i-noor.
Τα κοσμήματα από τις αρχές αυτής της περιόδου ήταν εντελώς χειροποίητα. Πριν από το 1854 η νομοθεσία επέτρεπε μόνο στα κράματα χρυσού 22 και 18 καρατίων να φέρουν την σφραγίδα του Στέμματος, άρα ο χρυσός υψηλών καρατίων και το ασήμι ήταν τα κύρια μέταλλα των κοσμημάτων αυτής της περιόδου. Μετά το 1854 νομιμοποιήθηκαν και χαμηλότερα καράτια έτσι τα αγγλικά κοσμήματα έγιναν πιο ανταγωνιστικά στην διεθνή αγορά. Επίσης η εφεύρεση της επιμετάλλωσης έδωσε νέες δυνατότητες στους κοσμηματοποιούς της εποχής.
Βικτωριανή εποχή – Μεγάλη περίοδος (1861-1885)
Το 1861 ο θάνατος του Αλβέρτου βυθίζει την βασίλισσα και ολόκληρη την χώρα σε θλίψη. Ξεκινά μια μακρά περίοδος πένθους που εκφράζεται με την αλλαγή στα χρώματα που φορά η βασίλισσα και στα κοσμήματά που επιλέγει. Πένθιμα κοσμήματα παίρνουν την θέση των ρομαντικών κοσμημάτων και αναμνηστικά μενταγιόν και καρφίτσες δωρίζονται σε συγγενείς και φίλους. Ο γαγάτης (jet), ένα είδος βιογενούς λίθου μαύρου χρώματος, χρησιμοποιείται για την δημιουργία αλυσίδων, χαντρών και σκαλισμάτων, αλλά και όνυχες και μαύροι χαλκηδόνιοι συνδυασμένοι με διαμάντια φοριούνται συχνά. Μενταγιόν με θήκη για φωτογραφίες, κλειδαριές, μονογράμματα και συναισθηματικά κοσμήματα από μαλλιά είναι βασικά αξεσουάρ της εποχής.
Οι μεσοβικτωριανές γυναίκες ανταγωνίζονται για πρώτη φορά τους άνδρες για θέσεις εργασίας όπως υπάλληλοι, καθηγήτριες και επιθεωρητές και ξεκινά η έντονη πάλη τους για το δικαίωμα ψήφου. Οι γυναίκες πια έχουν δικά τους εισοδήματα και από το 1870 νέα νομοθεσία τους επιτρέπει να κρατούν όσα κερδίζουν. Ξεκινά μια ριζική ανανέωση στην γυναικεία μόδα και τα υπερμεγέθη κρινολίνα και οι σφικτοί κορσέδες δίνουν την θέση τους σε βαθιά ντεκολτέ που χρήζουν εντυπωσιακών περιδεραίων. Οι κομμώσεις άλλαξαν και οι λοβοί των αυτιών εμφανίστηκαν ξανά με αποτέλεσμα την έντονη χρήση σκουλαρικιών.
Στην Γαλλία, η αγάπη της Eugenie για τα σμαράγδια επηρεάζει το κοινό και έτσι τα σμαράγδια γίνονται επιθυμητά σχεδόν όσο τα διαμάντια. Οι διαμαντένιες τιάρες γίνονται ξανά απαραίτητο αξεσουάρ και το καμέο ξανανθίζει καθώς είναι αγαπημένο του Ναπολέοντα Γ’. Το 1860 οι εργασίες στην διώρυγα του Σουέζ και οι Αιγυπτιακές ανασκαφές που έφεραν στο φως τους θησαυρούς της αρχαίας Αιγύπτου επηρέασαν το στυλ των κοσμημάτων. Τα Αιγυπτιακά μοτίβα και χρώματα που αποδιδόταν με σμάλτο και πολύτιμους λίθους πλαισιώθηκαν από μια αναγέννηση και άλλων κλασσικών μοτίβων των Ελληνικών και Ετρουσκικών στυλ, και στα κοσμήματα της εποχής filigree και συρματερές κατασκευές από χρυσό πλαισίωναν αρχαία Ελληνικά και Ρωμαϊκά νομίσματα. Η Γαλλική αποστολή στην Κίνα εισάγει την χρήση του νεφρίτη στα κοσμήματα, και το άνοιγμα των εμπορικών σχέσεων με την Ιαπωνία συστήνει την Ιαπωνική μεταλλοτεχνία αλλά και το νατουραλιστικό στυλ στους κοσμηματοποιούς της Ευρώπης, στυλ που θα αποθεωθεί λίγα χρόνια αργότερα με την εποχή του Art Nouveau.
Οι κοσμηματοποιοί της Βικτωριανής εποχής ήταν πραγματικοί καλλιτέχνες και δημιουργούσαν έργα τέχνης με περίτεχνες κατασκευές. Το cameo habille’ γινόταν όλο και πιο σύνθετο και οι τεχνίτες επιδείκνυαν τις δεξιότητές τους με τα πολύτιμα κοσμήματα που κατασκεύαζαν. Λουλούδια, αστέρια και έντομα με υπέροχες λεπτομέρειες διακοσμούν τα πολύτιμα κοσμήματα και πλαισιώνουν τους πολύτιμους λίθους. Οι μέλισσες, έμβλημα του πρίγκιπα Βίκτωρ Βοναπάρτη γίνονται ιδιαίτερα της μόδας στην Γαλλία. Το 1870, η ανακάλυψη σημαντικών πηγών οπαλίου στην Αυστραλία και η προώθηση του από την βασίλισσα έκαναν το όπαλ δημοφιλές. Παράλληλα, η χρήση μηχανών για την κατασκευή συγκεκριμένων κοσμημάτων που συνδύαζαν χρυσό με καύκαλο χελώνας υπονόμευαν την ευγενή τέχνη του χειροποίητου.
Το 1867 ανακαλύφθηκαν διαμάντια στην Νότια Αφρική και εισήχθησαν στην Ευρώπη, και το 1870 η έλευση του ηλεκτρικού φωτός εκτίναξε την δημοτικότητα των διαμαντιών στα ύψη καθώς άστραφταν με τις νέες συνθήκες φωτισμού των εσωτερικών χώρων.
Βικτωριανή εποχή – Αισθητική περίοδος (1885-1901)
Το 1890 το “Gibson Girl” ορίζει το στυλ της μοντέρνας, ανεξάρτητης και συνειδητοποιημένης βικτωριανής γυναίκας. Η νέα κόμμωση επιτρέπει την χρήση πολύτιμων αξεσουάρ όπως χτενάκια διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους, και πλέον οι γυναίκες συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες, οπότε αλλάζει δραστικά και η γκαρνταρόμπα τους. Γίνονται μέλη του επιχειρηματικού κόσμου, μορφώνονται και χαρακτηρίζονται ως “femmes fin-de-siècle”. Τα χέρια τους είναι ελευθέρα και από αλυσίδες κρέμονται πορτοφόλια και ρολόγια. Επίσης, σημαντικό κόσμημα της εποχής είναι το χρυσό βραχιόλι με κρεμαστή σφυρίχτρα για κλήση βοήθειας από μακριά για τις κυρίες που κάνουν μεγάλους περιπάτους ασυνόδευτες.
Τα διαμάντια προτιμούνται για το βράδυ και κατά την διάρκεια της ημέρας τα κοσμήματα γίνονται πιο μίνιμαλ και ελαφριά. Μικρές καρφίτσες φοριούνται διάσπαρτες στο μπούστο σε συνδυασμό με μικρά καρφωτά σκουλαρίκια στα αυτιά. Προτιμούνται τα απαλά σχήματα στο σχέδιο των κοσμημάτων αλλά και στους πολύτιμους λίθους οπότε η κοπή cabochon χρησιμοποιείται συχνά για αμέθυστους, τοπάζια και σμαράγδια. Τα διαμάντια παραμένουν αγαπημένη επιλογή και οι διαμαντένιες ριβιέρες στολίζουν τα χέρια των κυριών. Εκτός από τον χρυσό και το ασήμι χρησιμοποιείται και η πλατίνα, η οποία, με τις ιδιαίτερες φυσικές ιδιότητές της, επιτρέπει στους κοσμηματοποιούς να δημιουργούν λεπτεπίλεπτα μα συνάμα στιβαρά κοσμήματα. Τα μοτίβα που επιλέγονται αυτή την περίοδο είναι αστέρια, τριφύλλια, κόμποι και καρδιές. Η καρφίτσα «honeymoon» ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής και απεικόνιζε μια μέλισσα καθισμένη πάνω σε ένα μισοφέγγαρο.
