Είναι τα κοσμήματα στ’ αλήθεια ακριβά; Και τι εννοούμε με την λέξη κόσμημα; Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν την αξία -και ως αποτέλεσμα την τιμή- ενός πολύτιμου κοσμήματος;
Λόγοι που τα κοσμήματα έχουν υψηλή αξία
Αν εξετάσουμε την ετυμολογία, η λέξη κόσμημα αναφέρεται σε οτιδήποτε κοσμεί ή αλλιώς στολίζει την εμφάνιση μας. Βέβαια, από την αρχή της ιστορίας του κοσμήματος, η επιλογή των πρώτων υλών για την δημιουργία κοσμημάτων ήταν τα πιο σπάνια και ασυνήθιστα υλικά που είχαν κάποια εγγενή ομορφιά και αξία.
Με την πάροδο των χρόνων και την εξέλιξη των τεχνικών κοσμηματοποιίας, στον όρο κόσμημα, εκτός από τα πολύτιμα υλικά προστέθηκε και η τεχνοτροπία, η τέχνη δηλαδή της κατασκευής κοσμημάτων. Άρα, με την λέξη κόσμημα, αναφερόμαστε σε ένα αντικείμενο το οποίο είναι φτιαγμένο από πολύτιμα υλικά (πολύτιμους λίθους και πολύτιμα μέταλλα), καθώς και στο γεγονός ότι για την δημιουργία του έχουν χρησιμοποιηθεί τέχνες όπως το σχέδιο, η μεταλλοτεχνία που κατεργάζεται τα πολύτιμα μέταλλα και δημιουργεί τα μεταλλικά κράματα, η κοσμηματοποιία που με τα έμπειρα χέρια του χρυσοχόου, την χρήση της φωτιάς και άλλων μέσων μετατρέπει τα κράματα αυτά σε μικρά έργα τέχνης, η κοπή πολύτιμων λίθων και η επιστήμη που περιλαμβάνεται σε αυτή, η αδαμαντοδεσία, η επιστημονική γνώση και εφαρμογή της επιλογής και ανάλυσης των «δομικών υλικών» του κοσμήματος με ιδιαίτερη προσοχή στην εκτίμηση των πολύτιμων λίθων, κλπ.
Στα κοσμήματα ισχύει η γνωστή ρήση «ότι δίνεις αυτό παίρνεις». Φυσικά, αναφερόμαστε σε ηθική αγορά κοσμημάτων και σε συναλλαγές με καταξιωμένους και κατάλληλα καταρτισμένους κοσμηματοπώλες. Συνεπώς, υπάρχουν ξεκάθαροι λόγοι για τους οποίους ένα κόσμημα κοστίζει περισσότερο από κάποιο άλλο, με βασικούς τους εξής:
- Την ποσότητα, ποιότητα και το είδος του πολύτιμου μετάλλου
- Την ποσότητα, ποιότητα και είδος των πολύτιμων λίθων
- Την ποιότητα και την τεχνοτροπία της κατασκευής
Η ποσότητα, η ποιότητα και το είδος του πολύτιμου μετάλλου
Τα πολύτιμα μέταλλα που χρησιμοποιούνται για την κοσμηματοποιία όπως για παράδειγμα ο χρυσός, είναι φυσικά ορυκτά μεταλλεύματα. Αυτό σημαίνει πως για να φτάσουν στα χέρια μας, πρέπει να ακολουθήσουν την διαδικασία αναζήτησης κοιτασμάτων, εξόρυξης από συγκεκριμένα ορυχεία στον κόσμο, και ραφιναρίσματος έτσι ώστε το πολύτιμο μέταλλο να διαχωριστεί από τα άλλα ορυκτά μαζί με τα οποία αναπτύσσεται στην γη.
Ύστερα πρέπει να περάσει από κρατικούς ελέγχους διαφόρων τύπων, να αναλυθεί και να πιστοποιηθεί η καθαρότητά του και κατόπιν να εξαχθεί στις διάφορες χώρες σε όλη την υφήλιο όπου και θα ελεγθεί εκ νέου. Εκεί θα σφραγιστεί με ειδική σήμανση, για να μπορέσει να αγοραστεί από συγκεκριμένους επαγγελματίες που κατέχουν σχετική άδεια, έτσι ώστε τελικά να χρησιμοποιηθεί από τους κατασκευαστές για την δημιουργία πολυτελών κοσμημάτων. Άρα, στην σπανιότητα του ορυκτού μετάλλου -που εξηγεί ένα μέρος του κόστους του- πρέπει να προστεθεί και το κόστος της διαδικασίας εξόρυξης και διαχωρισμού που περιγράψαμε παραπάνω. Αντίστοιχα, και τα υπόλοιπα δύο πολύτιμα μέταλλα, η πλατίνα και το ασήμι, έχουν παρόμοια πορεία από την γη στα εργαστήρια μας, με το ασήμι να παραμένει το οικονομικότερο από τα τρία, καθώς είναι πιο άφθονο στην γη και η εξόρυξή του λιγότερο περίπλοκη.
Το είδος του χρυσού που θα χρησιμοποιηθεί επηρεάζει το κόστος του κοσμήματος
Εκτός από την εγγενή αξία του χρυσού σαν μέταλλο, το είδος του χρυσού που θα χρησιμοποιηθεί σε ένα κόσμημα επηρεάζει το τελικό κόστος του κοσμήματος. Ο ατόφιος χρυσός που μεταφράζεται σε 24 καράτια, πρέπει να προσμειχθεί με διαφορετικά μέταλλα έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα κράμα που θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κοσμημάτων. Με την δημιουργία κράματος χρυσού αλλάζουμε τις ιδιότητες του μετάλλου όπως το χρώμα και την σκληρότητά του, αντικαθιστώντας ένα ποσοστό του χρυσού από κάποιο άλλο μέταλλο, συνήθως ασήμι, χαλκό, παλλάδιο, κλπ. Έτσι, δημιουργούμε τα 18 καράτια ή τα 14 καράτια, αλλά και τον λευκόχρυσο ή τον ροζ χρυσό. Από άποψη κόστους, όσο πιο υψηλό είναι το καράτι τόσο μεγαλύτερη είναι η αξία του μετάλλου, οπότε αν συγκρίνουμε δύο ολόιδια κομμάτια χρυσού, πρέπει να αναμένουμε πως εκείνο των 18Κ θα έχει υψηλότερο κόστος από εκείνο των 14Κ.
Φυσικά, είναι πια εύκολα αντιληπτό πως και η ποσότητα του χρυσού που θα χρησιμοποιηθεί για ένα κόσμημα επηρεάζει το κόστος του κοσμήματος. Μεγαλύτερο βάρος σε χρυσό, σημαίνει και υψηλότερο κόστος.
Αντιθέτως, τα βασικά μέταλλα -τα οποία δεν μοιράζονται καμία από τις ιδιότητες των πολύτιμων μετάλλων-, είναι μια κατηγορία μετάλλων στην οποία περιλαμβάνονται κοινά μέταλλα όπως ο σίδηρος, το ατσάλι, το αλουμίνιο, ο ψευδάργυρος, το νικέλιο, ο κασσίτερος και ο μόλυβδος μεταξύ άλλων. Τα παραπάνω δεν έχουν θέση στην υψηλή κοσμηματοποιία αλλά χρησιμοποιούνται στα λεγόμενα faux bijoux μαζικής παραγωγής και επιμεταλλώνονται για να αποκτήσουν, μόνο επιφανειακά, το ασημί ή χρυσό χρώμα που μιμείται την εμφάνιση του αληθινού και πολύτιμου χρυσού. Ως εκ τούτου αυτά τα αντικείμενα δεν πρέπει να ονομάζονται χρυσά ή λευκόχρυσα, καθώς είναι επίχρυσα, επιπλατινωμένα ή επάργυρα βασικά μέταλλα.
Η ποσότητα, η ποιότητα και είδος των πολύτιμων λίθων
Το θέμα των πολύτιμων λίθων είναι πολύπλευρο και πολύπλοκο καθώς με τον όρο «πολύτιμοι λίθοι» αναφερόμαστε σε εκατοντάδες διαφορετικά φυσικά ορυκτά υλικά, τα οποία όμως εξ ορισμού πρέπει να μοιράζονται κάποιες ιδιότητες όπως η σπανιότητα, η ανθεκτικότητα και η ομορφιά, έτσι ώστε να μπορούν να περιληφθούν σε αυτήν την κατηγορία. Επίσης πρέπει να σκεφτούμε πως ο κάθε πολύτιμος λίθος έχει και τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αλλά και χαρακτηριστικά ποιότητας που διαφέρουν από το ένα δείγμα στο άλλο. Άρα δεν συγκρίνουμε απλά τον αμέθυστο με το διαμάντι, αλλά τον αμέθυστο με έναν άλλο αμέθυστο και τα διαμάντια μεταξύ τους.
Οι πολύτιμοι λίθοι είναι φυσικά ορυκτά, που σημαίνει ότι αναπτύσσονται ελεύθερα μέσα στην γη χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Όντας φυσικά ορυκτά, κάθε ένα χρειάζεται συγκεκριμένο γεωλογικό περιβάλλον με ιδιαίτερες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας για να αναπτυχθεί, καθώς και συγκεκριμένα χημικά συστατικά σε αφθονία, αλλά και σταθερότητα στο περιβάλλον ανάπτυξης όπως και εξαιρετικά πολύ χρόνο που υπερβαίνει κατά πολύ τα ανθρώπινα μέτρα.
Η εξόρυξη των πολύτιμων λίθων είναι μια επίπονη, χρονοβόρα και πολύ ακριβή διαδικασία. Για παράδειγμα, η εξόρυξη διαμαντιών ξεκινά με την αναζήτηση κοιτασμάτων με χρήση εναέριων μέσων (ειδικά αεροπλάνα και drones), ραντάρ, ρομπότ αλλά και εξειδικευμένων επιστημόνων, και άλλου ειδικού εξοπλισμού που έχει δημιουργηθεί για αυτόν τον σκοπό. Η αναζήτηση και η ανάλυση του εδάφους μπορεί να διαρκέσει χρόνια και μέχρι τελικά να αναπτυχθεί ένα ορυχείο να έχουν δαπανηθεί δεκάδες εκατομμύρια δολάρια. Η εξόρυξη –ειδικά από τις πρωτογενείς πηγές- χρειάζεται βαρύ εξοπλισμό, και ο διαχωρισμός του ορυκτού από τα υπόλοιπα γίνεται σε τεράστιες δομές που χτίζονται κοντά στα ορυχεία για αυτόν τον σκοπό και είναι εξοπλισμένες με ειδικά μηχανήματα και τεχνικούς.
Έπειτα ακολουθεί ανάλυση και εκτίμηση των ορυκτών και μετά από αυτό οι κρύσταλλοι μεταφέρονται σε ειδικά εργαστήρια για να κοπούν. Τα εργαστήρια αυτά είναι εξοπλισμένα με ειδικά μηχανήματα μεγάλης αξίας και εξειδικευμένους τεχνικούς που διαχειρίζονται τους πολύτιμους λίθους, οι οποίοι συνεχίζουν το ταξίδι τους προς τους γεμολόγους που θα αναλύσουν την ποιότητά τους. Φυσικά, το γεωλογικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται κάθε ορυκτό αλλά και οι φυσικές ιδιότητες του ίδιου του ορυκτού, ορίζουν και τον τρόπο διαχείρισης της εξόρυξης του.
Extra info: Δείτε τα υπόλοιπα άρθρα μας για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένους πολύτιμους λίθους ή επικοινωνήστε με τους ειδικούς μας.
Σωστή εκτίμηση πολύτιμων λίθων
Η επιστήμη της γεμολογίας, της εκτίμησης και αναγνώρισης πολύτιμων λίθων και διαμαντιών, είναι μια εξειδίκευση απαραίτητη για την σωστή επιλογή των λίθων που θα χρησιμοποιηθούν για κάθε κόσμημα. Και αυτό καθώς ο κάθε λίθος έχει τον δικό του μοναδικό συνδυασμό οπτικών και φυσικών ιδιοτήτων που τον καθιστά λιγότερο ή περισσότερο κατάλληλο, ανάλογα σε τι είδους κόσμημα αναφερόμαστε και ποια είναι η χρήση του κοσμήματος που θέλουμε να κάνουμε.
Αναφορικά με το κόστος των πολύτιμων λίθων, υπάρχουν μερικοί που είναι σε γενικά πλαίσια πιο οικονομικοί από άλλους. Αυτό εξαρτάται από την σπανιότητα του λίθου, την χημική σύσταση του ορυκτού, το περιβάλλον δημιουργίας του στην γη, και την δυσκολία στην εξόρυξη του. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος των πολύτιμων λίθων είναι η ποιότητα τους, δηλαδή η καθαρότητα τους, το χρώμα τους, το μέγεθός τους και η ποιότητα κοπής τους. Επίσης, το κόστος του κοσμήματος φυσικά επηρεάζεται και από την ποσότητα των πολύτιμων λίθων που θα φέρει.
Πρέπει να αναφερθεί το γεγονός πως τα στρας και οι πλαστικές ή γυάλινες πέτρες δεν μπορούν να εννοηθούν πολύτιμοι λίθοι, δεν χρησιμοποιούνται στα πολύτιμα κοσμήματα και δεν μοιράζονται καμία από τις ιδιότητες αυτών.
Η ποιότητα και η τεχνοτροπία της κατασκευής του κοσμήματος
Συχνά τα πολύτιμα κοσμήματα είναι μοναδικά κομμάτια, πρόκειται δηλαδή για project που ολοκληρώνονται με την δημιουργία ενός και μόνο κοσμήματος. Αυτό σημαίνει πως η μελέτη, ο σχεδιασμός, η επιλογή των υλικών, η σμίλευση του καλουπιού, η χύτευση του μετάλλου, η δημιουργία του κοσμήματος, το δέσιμο των πολύτιμων λίθων και τέλος το φινίρισμα αφιερώνονται σε ένα κομμάτι.
Γενικά, τα πολύτιμα κοσμήματα χαρακτηρίζονται από την ποιότητα των υλικών τους όπως περιγράψαμε παραπάνω, που συνοδεύεται και από την ποιότητα κατασκευής, όπου κάθε λεπτομέρεια πρέπει να είναι τέλεια. Σίγουρα στην κατηγορία αυτή δεν υπάρχει χώρος για αντικείμενα μαζικής παραγωγής, αλλά πρόκειται για χειροποίητα κοσμήματα που κατασκευάζονται από έμπειρους χρυσοχόους, με την χρήση χειροκίνητων εργαλείων, η με συνδυασμό τεχνικών που πάντα χρειάζονται την τεχνογνωσία και τον έλεγχο του έμπειρου χρυσοχόου.
Φυσικά η μεταλλοτεχνία είναι απαραίτητη για την προετοιμασία του μετάλλου που θα χρησιμοποιηθεί. Συνήθως, μια ομάδα από έμπειρους επαγγελματίες, ο καθένας με την εξειδίκευσή του –σχεδιαστής, χρυσοχόος, τεχνικός CAD, γεμολόγος, αδαμαντόδετης- συνεργάζονται για την δημιουργία ενός πολυτελούς κοσμήματος. Ο χρόνος, η φροντίδα και η εξειδίκευση όλων των επαγγελματιών συντελούν στην επιτυχημένη δημιουργία ενός πολύτιμου κοσμήματος, άξιου να συμβολίσει και να στεφανώσει τα πιο σημαντικά γεγονότα της ζωής μας.
Ανακατασκευή πολύτιμων κοσμημάτων
Επίσης είναι καλό να αναφέρουμε πως τα κοσμήματα που είναι κατασκευασμένα από πολύτιμα μέταλλα έχουν την δυνατότητα της ανακατασκευής, της αλλαγής δηλαδή του σχεδίου με την χρήση του ίδιου υλικού, ή αλλιώς της ανακύκλωσης του χρυσού και των πολύτιμων λίθων με την χρήση τους σε ένα νέο κόσμημα. Αυτό δίνει ακόμα μεγαλύτερη αξία σε ένα κόσμημα και φυσικά είναι κάτι που δεν είναι εφικτό με τα αντικείμενα που είναι φτιαγμένα από βασικά μέταλλα και στρας.
Όταν λοιπόν αγοράζουμε ένα Κόσμημα, η τιμή του εξηγείται από την αξία του. Πρόκειται για σπάνια και πολύτιμα υλικά, για την εμπειρία των επαγγελματιών που ασχολούνται με την υλοποίηση του κοσμήματος, για έργα τέχνης που φοράμε στο σώμα μας, για ένα δυνατό σύμβολο που πρέπει να είναι πολύτιμο ώστε να έχει την ισχύ να φέρει το νόημα που εμείς του δίνουμε, ένα αντικείμενο που γίνεται μέρος της προσωπικής μας ιστορίας και της ιστορίας της οικογένειας μας και για ποιότητα που διαρκεί στο χρόνο.
Εύα Κουντουράκη GG, AJP, JBM
Εκπαιδεύτρια Γεμολογίας, Σύμβουλος Κοσμημάτων
